Dom w którym mieszkał i pracował artysta Andrzej Lenik. Ten urodzony w Krościenku Niżnym rzeźbiarz, absolwent krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych na stałe osiedlił się w Krośnie w 1887 roku i tu otworzył swój Zakład Artystyczno-Rzeźbiarsko-Snycerski. Autorstwo projektu willi przypisuje się Janowi Sas-Zubrzyckiemu. Zespół cech właściwych budynkowi sytuuje go w duchu tzw. malowniczego eklektyzmu, a to za sprawą licznych odniesień do historycznych form architektury. Willa powstawała w dwóch etapach: część mieszkalna w 1989 roku i dostawiona do niego wieża mieszcząca pracownię artysty ok. 1907 roku. Elewacja od strony ulicy zachwyca boniowanymi narożami, kontrastem cegły i płaskich partii tynku, arkadami loggii wspartej na filarze o dekoracyjnym, rzeźbiarsko potraktowanym kapitelu autorstwa samego Lenika. Barwną dekorację wykonaną w technice sgraffito również stworzył właściciel domu wraz z zaprzyjaźnionym krośnieńskim malarzem Sewerynem Bieszczadem. Kobiety będące personifikacjami Rzeźby i Malarstwa oraz sentencja ARS LONGA VITA BREVIS przyciągają uwagę przechodniów. Willa stała się niejako syntezą sztuk, łącząc w sobie malarstwo i rzeźbę, które podporządkowane są architekturze i na pierwszy rzut oka widać, że dom ten zamieszkiwał artysta.
Grzegorz Stefański
Willa Andrzeja Lenika
Andrzej Lenik urodził się w 1864 r. w Krościenku Niżnym. Już jako nastolatek wykazywał zdolności artystyczne, które rozwijał podczas studiów w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych (1883-1886). W pracowni rzeźbiarskiej profesora Walerego Gadowskiego współpracował przy tworzeniu pomników Zygmunta Augusta i Jana III Sobieskiego ustawionych w Ogrodzie Strzeleckim w Krakowie. W 1887 r. wystawił swoje prace na Wystawie Sztuki Polskiej w Krakowie. Po studiach wrócił w rodzinne strony, osiadając w Krośnie - został tu już na stałe. Założył pracownię artystyczno-rzeźbiarską, która specjalizowała się w wykonywaniu elementów wystroju i wyposażenia kościołów, np. figury świętych, feretrony, konfesjonały itp. Od 1889 r. mieściła się ona w domu przy ulicy Lwowskiej w Krośnie, oznaczonym sentencją „Ars longa vita brevis”, co znaczy „Sztuka długotrwała a życie krótkie”- będącą cytatem z Hipokratesa. W ciągu kilku lat istnienia pracowni Andrzeja Lenika powstały liczne nagrobki, figury świętych i pomniki - wśród nich należy wyróżnić kamienny obelisk z popiersiem Tadeusza Kościuszki w Odrzykoniu (1894) oraz pomnik ku czci powstańców styczniowych na cmentarzu w Krośnie (1903) wzniesiony według projektu Napoleona Nawarskiego. Lenik zmarł w 1929 w Krośnie.
Jan Sas Zubrzycki
Jan Sas Zubrzycki urodził się w 1860 r. w Tłustem na Podolu. Po ukończeniu szkoły realnej w Stanisławowie rozpoczął w 1878 r. studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej wówczas jedynej w kraju uczelni kształcących architektów. Zmarł w 1935 r. we Lwowie. Był uczniem profesora Juliana Zachierewicza, współtwórcy lwowskiego Wydziału Architektury i wybitnego architekta. Jan Sas Zubrzycki projektował głównie architekturę sakralną np. Kościół Michalitów w Miejscu Piastowym i kościół w Trześniowe. Działalność w sferze architektury sakralnej uzupełniały projekty i realizacje związane z budownictwem świeckim - ratusze, budynki mieszkalne itp. Jednym z projektów wykonanym przez niego, jest właśnie willa rzeźbiarza Andrzeja Lenika.
Willa Andrzeja Lenika – Krosno ul. Lwowska 6
Dom wykonany został w dwóch etapach: najpierw wzniesiono część parterowo-mieszkalną (1898), a później dobudowano pracownię artysty z piętrową wieżą (1907-1913). Rozkład pomieszczeń został wymyślony w ciekawy sposób, po południowej stronie domu znajdują się pokoje mieszkalne, a po przeciwległej stronie oficjalne - pracownia i salon. Największy nacisk został położony na wykonanie fasady, na niej skupiają się wszystkie elementy mające nadać budynkowi cech malowniczości, niepowtarzalności. Jest tu zestawienie rozległej parterowej części z piętrową narożną wieżą, głębi ocienionej loggii (inaczej balkon wnękowy, pomieszczenie zawarte w bryle budynku, lecz otwierające się na zewnątrz z kolumną lub arkadami zamiast ściany) z płaską powierzchnią ściany kontrast gładkiego, jasnego tynku i chropowatej faktury czerwonej cegły. Całość dopełnia szereg detali: boniowane naroża, różnobarwna cegła tworząca wzory, tynkowe opaski wokół okien itd. Przyciągające wzrok sgraffita (dekoracja ta polegała na nakładaniu kolejnych, kolorowych warstw tynku lub kolorowych glin i na zeskrobywaniu fragmentów warstw wierzchnich) wykonane zostały przez właściciela willi Lenika i krośnieńskiego malarza Seweryna Bieszczada, ucznia Jana Matejki. Pod dwiema postaciami kobiet personifikującymi malarstwo i rzeźbę, znajduję się łacińska sentencja „Ars longa vita brevis” - „Sztuka długotrwała a życie krótkie” (1898).
Dokładny opis całego budynku
Materiały i technika:
Dom murowany z cegły ceramicznej, wokół licowany piaskowcem, tynkiem wapiennym i wapienno-cementowym. Detale zdobnicze rzeźbione w kamieniu, wykonane techniką sgrafitto. Pokrycie dachu dachówką ceramiczną. Chełm wieży o konstrukcji słupowo-zastrzałowej, obity jest blachą ocynkowaną. Balustrada o dekoracyjni wyciętych szczeblinach, schody jednobiegowe kamienne i ceglane. Okna prostokątne, wysokie, gzymsy podokienne ułożone z cegły na sztorc. Drzwi prostokątne i sklepione odcinkowo.
Rzut:
Układ wnętrz 2 i 3-traktowy z łamaną sienią przelotową po środku mieszcząca schody na poddasze i do piwnic. Wejście frontowe ujęte arkadową 1-przęsłową loggią narożną.
Bryła:
Budynek parterowy w części południowej podpiwniczony z poddaszem mieszkalnym, w części północnej z wieżową dominantą. W północno-wschodniej narożu dach 2-spadowyzłamany w kształcie litery „L” z naczółkiem od frontu. Ganek tylny niższy nakryty dachem dwuspadowym. Wieża dwukondygnacyjna 8-boczna nakryta hełmem dzwonowatej formie ze ślepą latarnią i cebulą w zwieńczeniu.
Elewacje:
Dekoracja sgrafittowa umieszczona w szczycie i pod okapem elewacji frontowej przedstawia personifikacje malarstwa i rzeźby oraz prace artystyczne.
Wnętrze:
Pomieszczenia w północnej części budynku posadowione są niżej przez co wnętrza są wyższe od pozostałych, funkcjonowały jako pracownia rzeźbiarska. Schody o esowatej linii widoczne w całości dają duży efekt dekoracyjny.
Wyposażenie:
Dwa piece kaflowe.
Instalacje:
Elektryczna, wodno-kanalizacyjna, gazowa, telefoniczna.
Stan zachowania budynku:
Przed wyremontowaniem- dostateczny
Po wyremontowaniu- dobry
Prace budowlane i konserwatorskie:
Remonty prowadzone były doraźnie w miarę zużywania się poszczególnych struktur budynku.
Przeznaczenie pierwotne:
Mieszkalne
Użytkowanie obecne:
Mieszkalne, usługowe.
Powierzchnia użytkowa:
378 m²
Julia Wais i Weronika Bronhard
Zespół Szkół Architektoniczno-Budowlanych im. Jana Sas Zubrzyckiego w Krośnie
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)